حمایت‌های قانونی تامین اجتماعی از کارگران

گروه حقوقی-مهدیه سید میرزایی:بر اساس بند الف ماده ٤ قانون تامین ‌اجتماعی، تمامی افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق، کار می‌کنند، مشمول قانون تامین ‌اجتماعی هستند و کارفرما طبق ماده ٣٦ همین قانون مسئول پرداخت حق ‌بیمه سهم خود و بیمه‌شده به این سازمان است.
در ماده ١٤٨ قانون کار نیز کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلف شده‌اند بر اساس قانون تامین ‌اجتماعی، نسبت به بیمه کردن کارگران واحد خود اقدام کنند. همچنین در ماده ٢٣ قانون کار آمده است: «کارگر از لحاظ دریافت حقوق یا مستمری‌های ناشی از فوت، حمایت در برابر حوادث، بیماری‌ها و بارداری، بازنشستگی، بیکاری، تعلیق، ازکارافتادگی کلی و جزیی یا مقررات حمایتی و شرایط مربوط به آنها تابع قانون تامین ‌اجتماعی خواهد بود.» بنابراین همه کارگاه‌ها و مشاغلی که تحت پوشش قانون کار قرار دارند، مشمول قانون تامین ‌اجتماعی نیز می‌شوند.
به بهانه 25 تیرماه که با عنوان روز «بهزیستی و تامین اجتماعی» نامیده شده است، با دکتر وحید قاسمی‌عهد، حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص حمایت‌های قانونی تامین اجتماعی از کارگران گفت‌وگو کرده‌ایم.
دکتر قاسمی‌‌عهد‌ در گفت‌وگو با «حمایت» در خصوص اینکه چه کارگرانی تحت پوشش تامین اجتماعی قرار می‌گیرند، اظهار کرد: اگر بخواهيم در خصوص مشمولان و غيرمشمولان قاعده‌اي به‌دست آوريم، به نظر مي‌رسد ملاحظه مقررات قانوني بهترين مبنا باشد. در تعريف كارگر ماده ٢ قانون كار مقرر مي‌دارد: «کارگر از لحاظ این قانون، کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست ‌کارفرما کار می‌کند.»
وی افزود: بر اساس بند الف ماده ٤ قانون تامین ‌اجتماعی نيز، کليه افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می‌کنند، مشمول قانون تامین ‌اجتماعی هستند. با توجه به اين تعريف مي‌توان گفت هرگونه فعالیتی که در ازاي دستمزد باشد، اعم از کار موقت، پاره‌وقت، ساعتی و دایمی، مشمول مقررات تامین‌ اجتماعی است.
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: بايد توجه داشت كه بسياري از اشخاص از لحاظ تعريف حقوقي، كارگر محسوب مي‌شوند اما بنا به دلايل قانوني مشمول قانون كار قرار نمي‌گيرند. مثلاً اتباع بيگانه‌اي كه پروانه كار ندارند، از لحاظ تعريف حقوقي، كارگر محسوب مي‌شوند اما به دليل نداشتن پروانه كار، مشمول قانون كار و به تبع آن جزء بيمه‌شدگان تامين اجتماعي محسوب نمي‌شوند.
وی با بیان اینکه برخي از كارگران به علت اينكه مشمول مقررات استخدامي خاصي هستند، از شمول قانون كار و تامين اجتماعي مستثنی مي‌شوند، اضافه کرد: برابر ماده ١٤٨ قانون کار، کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلف شده‌اند بر اساس قانون تامین‌ اجتماعی، نسبت به بیمه کردن کارگران واحد خود اقدام کنند بنابراین تمامی کارگاه‌ها و مشاغلی که تحت پوشش قانون کار قرار دارند، مشمول قانون تامین ‌اجتماعی نیز می‌شوند.
قاسمی‌عهد با بیان اینکه بر اساس ماده یک قانون کار، تمامی کارفرمایان، کارگران، کارگاه‌ها، مؤسسات تولیدی، صنعتی، خدماتی و کشاورزی مکلف به تبعیت از این قانون هستند، گفت: درست است كه اصولا تمام مشمولان قانون كار از مزاياي تامين اجتماعي بهره مي‌شوند اما این موضوع بدان مفهوم نيست كه مشمولان قانون تامین ‌اجتماعی تنها به تابعان قانون کار محدود می‌شوند بلکه گروه‌ها و افراد دیگری نیز هستند که تحت پوشش خدمات تامین ‌اجتماعی قرار می‌گیرند؛ براي نمونه هرچند بیمه‌شدگان اختیاری، صاحبان مشاغل آزاد، كارگران ساختماني و رانندگان برون‌شهري و درون‌شهري، تحت قانون كار نيستند اما ذيل چتر حمايتي تامين اجتماعي قرار دارند.

  حمایت‌های قانونی از کارگران در مدت فعالیت آنها
این وکیل پایه‌ یک دادگستری در پاسخ به این پرسش که کارگران در مدت فعالیت تحت چه حمایت‌هایی قرار دارند، عنوان کرد: در پاسخ به اين پرسش بايد به مفاد ماده ۳ قانون تامین اجتماعی اشاره کرد که برابر آن، تأمین اجتماعی موضوع این قانون شامل حوادث و بیماری‌ها، بارداری، غرامت دستمزد، از کارافتادگی، بازنشستگی، مرگ و مقرری بیمه بیکاری است.
وی در ادامه در خصوص غرامت دستمزد بیان کرد: غرامت دستمزد به وجوهی اطلاق می‌شود که در ایام بارداری بیماری و عدم توانایی موقت، اشتغال به کار و عدم دریافت مزد یا حقوق، به حکم ‌این قانون به جای مزد یا حقوق به بیمه‌شده پرداخت می‌شود.
قاسمی‌عهد عنوان کرد: وفق قانون، ازکارافتادگی به دو دسته تقسيم مي‌‌شود؛ نخست، ازکارافتادگی کلی كه عبارت از کاهش قدرت کار بیمه‌شده است؛ به‌نحوی که نتواند با اشتغال به کار سابق یا کار دیگری بیش از يك سوم از درآمد قبلی خود را به دست آورد. ازکارافتادگی جزیی نیز عبارت از کاهش قدرت کار بیمه‌شده است؛ به‌نحوی که با اشتغال به کار سابق یا کار دیگر فقط قسمتی از درآمد خود را به‌دست آورد.
وی افزود: بازنشستگی نیز به معنای عدم اشتغال بیمه‌شده به کار، به سبب رسیدن به سن بازنشستگی مقرر در این قانون است همچنین بر اساس تبصره همان ماده قانونی، مشمولان این قانون از کمک‌های ازدواج و عائله‌مندی طبق مقررات مربوط برخوردار خواهند شد.

  حمایت از کارگران در صورت وقوع حوادث و فوت ناشی از کار
این حقوقدان در خصوص حمایت از کارگران در صورت وقوع حوادث مختلف و نیز فوت ناشی از کار بیان کرد: مطابق ماده 60 قانون تامین اجتماعی، حوادث ناشی از کار، حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد. البته نتايج ناشي از حوادث ناشي از كار گوناگون است كه در ادامه به چند مورد از آنها اشاره مي‌كنيم.
وی ادامه داد: حسب مورد تامين اجتماعي از طريق پرداخت « مستمري‌ها » ( اعم از مستمري‌هاي ازكارافتادگي و فوت ) و « غرامات » ( غرامات دستمزد و غرامات مقطوع ) صورت مي‌پذيرد.
قاسمی‌عهد با بیان اینکه چنانچه حادثه منجر به ازکارافتادگی کلی کارگر شود، می‌تواند از مستمری ازکارافتادگی کلی ناشی از کار برخوردار شود، گفت: همچنین در صورتی که حادثه ناشــی از کار منجر به ازکارافتادگی جزيی شود، كارگر به نسبت میزان درصد ازکارافتادگی از مستمری ازکارافتادگی جزيی برخوردار می‌شود.
وی اضافه کرد: البته وي همزمان با دریافت مستمری ازکارافتادگی جزیی، می‌تواند مشغول به کار شود. مدت دریافت مســتمری ازکارافتادگی جزيی، جزء سابقه احتساب نمی‌شود. این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد در خصوص نقص عضو تصریح کرد: در صورتی کــه کارگر حادثه‌ديده دچار نقص عضو شود، غرامت مقطوع نقص عضو را دريافت مي‌كند. اين مبلغ به طور یکجا برای جبران نقص عضو با جبران تقلیل درآمد بیمه‌شده به شخص او داده می‌شود.
وی با بیان اینکه در صورت فوت کارگر بر اثر حوادث کاری، خانواده و بازماندگان وی می‌توانند از مستمری فوت برخوردار شوند، ادامه داد: طبق تعريف، مستمري عبارت از وجهی است که طبق شرایط مقرر در قانون  در صورت ‌فوت او برای تأمین معیشت بازماندگان وی به آنان پرداخت می‌شود.
قاسمی‌عهد خاطرنشان کرد: در صورتی كه به دليل حادثه ناشي از كار كارگر مجبور باشد مدتي را در استراحت پزشکی به سر ببرد، سازمان تامین اجتماعی حقوق او را تحت عنوان غرامت دســتمزد ایام بیماری به صورت ماهیانه پرداخت خواهد کرد.