نمونه قرارداد سرمایه گذاری در استارتاپ

نمونه قرارداد سرمایه گذاری در استارتاپ

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و گسترش روز افزون اینترنت مشاغل نوپا و درواقع استارتاپ زیادی ظهور نموده اند و همچنان افراد زیادی نیز هستند که قصد راه اندازی یک کسب و کار نوپا را دارند.

یکی از مشکلاتی که معمولاً گریبانگیر استارتاپ ها می شود عدم آگاهی آنان از مسائل حقوقی می باشد که این امر باعث ایجاد مشکلات زیادی برای آنان گشته و سبب اتلاف وقت و هزینه برای آنان می باشد و همچنین از طرفی به سبب ماهیت ریسک پذیر بودن بحث استارتاپ می توان گفت که قراردادهای این حوزه نیز جز قرارداد های خطر پذیر محسوب شده و همین امر به حساسیت موضوع می افزاید.

از این رو بر آن شدیم تا در این مقاله به بحث نمونه قرارداد سرمایه گذاری در استارتاپ بپردازیم و با ارائه اطلاعات کافی در این حوزه، شما را در پیشگیری از مسائل و مشکلات احتمالی یاری نمائیم.

انواع قراردادها سرمایه گذاری در استارتاپ ها کدامند ؟

سرمایه گذاری در استارتاپ ها یکی از سرمایه گذاری های جدید و پر بازده محسوب می شود، البته درمورد شرایط این سرمایه گذاری میتوان گفت شرایط این گونه سرمایه گذاری تا حدودی توافقی است. نکته ای که در این بحث حائز اهمیت است،این است که اکثر کارآفرینان و صاحبان ایده خود دارای سرمایه نیستند و یک از مشکلات بزرگ آنان نیز این است که این افراد متأسفانه با مسائل حقوقی آشنایی ندارند.

در هر حال درست است که تنها سرمایه استارتاپ و یا بهتر بگوییم کارآفرین ایده و خلاقیت آن است ولی شرط اصلی راه اندازی هر کسب و کاری جذب سرمایه گذار، تأمین سرمایه لازم و تجاری سازی ایده می باشد. از همین رو یک استارتاپ می بایست برای تقویت خود از لحاظ مالی اقدام جذب سرمایه و سرمایه گذار نماید که این امر بدون انعقاد قراردادهای لازم امکان پذیر نمی باشد.

قراردادهای سرمایه‌گذاری سهامی یا Equity چیست ؟

این قرارداد یکی از متداول ترین انواع قراردادهای سرمایه گذاری استارتاپ ها می باشد و روش کار به این صورت است که ابتدا سرمایه ای در اختیار استارتاپ قرار می گیرد و در عوض به نسبت سهم و سرمایه گذاری سهام شرکت به سرمایه گذار واگذار می گردد.

به عنوان مثال سرمایه گذار مبلغ 300 میلیون را به مدت 6 ماه به کارآفرین پرداخت می کند و در عوض 30 درصد از سهام شرکت به سرمایه گذار واگذار می شود.

قرارداد قرض قابل تبدیل به سهام یا Convertible چیست ؟

قرارداد قرض قابل تبدیل یکی از محبوب ترین روش های سرمایه گذاری می باشد. درواقع این نوع قرارداد راه حلی است برای برطرف نمودن مشکل تعیین سهم هر یک از سرمایه گذاران. درواقع باید گفت که وام قابل تبدیل یک بدهی کوتاه مدت است که قرار است به سهام تبدیل شود. در سرمایه گذاری روی استارتاپ ها این بدهی ها پس از جان گرفتن کسب و کار به سهام تبدیل می شود.

در این نوع سرمایه گذاری،سرمایه گذار مبلغی را به عنوان وام به کارآفرین وگذار می نماید و در عوض به جای دریافت سرمایه به همراه سود آن،بخشی از سهام آن شرکت را با توجه به مواردی که در قرارداد عنوان شده، تحت عنوان سهام ممتاز در اختیار می گیرد.

در واقع از آنجایی که ارزش گذاری و تعیین جایگاه اولیه کسب و کار بسیار دشوار است و به نوعی همه چیز در ابهام قرار دارد،مذاکره با سرمایه گذاران معمولاً کاری دشوار و بی نتیجه است. از همین جهت سرمایه گذاری از طریق قرارداد وام تبدیل به سهام می تواند زمان تعیین ارزش واقعی شرکت را تا زمانی که طرفین به اطلاعات مناسب و دقیق تر دست یابند،به تاخیر بیاندازد و به نوعی گره از این مشکل بگشاید.

قرارداد سرمایه ‌گذاری یا Royalty چیست ؟

قرارداد سرمایه‌گذاری بیشتر مناسب کسب و کار های زود بازده یا به عبارت دیگر کسب و کارهایی که به سرعت منتهی به فروش می شوند،می باشد.لازم به ذکر است که این نوع سرمایه گذاری بیشتر برای استارتاپ هایی می باشد که قرار است یک محصول سخت افزاری را عرضه نمایند.

در این سیستم سرمایه گذار در قبال سرمایه اش سهام شرکت را دریافت کرده و این حق را دارد که از فروش محصول برداشت نماید و در ازای آن سهام را با قیمتی که از قبل تعیین شده به کارآفرین بازگرداند. با این روش هم سود مورد انتظار سرمایه گذار برآورده شده و هم سهام به کارآفرین باز می گردد.

البته نکته ای که در اینجا باید به آن اشاره نمائیم این است که سرمایه گذار می تواند تمام سهام را برنگرداند و می تواند نصف سهام را به کارآفرین بازگرداند و درواقع این حق را برای خود قائل باشد که پس از واگذار نمودن نصف سهام،الباقی سهم را به همان شکل رویالتی واگذار نماید یا اینکه کارآفرین سهام را در مالکیت خویش قرار دهد.

در پایان بخش این قسمت می توان گفت که جذب سرمایه برای یک استارتاپ همواره از مهمترین دغدغه های کارآفرینان می باشد و یکی از چالش برانگیزترین مسائل پیدا کردن بهترین راه برای جذب سرمایه و سرمایه گذاری در استارتاپ می باشد.

خصوصاً که در این میان بحث خطرپذیری که یکی از مباحثی است که همواره در کنار استارتاپ می باشد و همین امر بر حساسیت قراردادهای سرمایه گذاری استارتاپ ها افزوده است. در هر حال پیدا کردن بهترین سرمایه برای استارتاپ می تواند تضمینی باشد برای تولد، باروری و رشد یک استارتاپ که می تواند تأثیر زیادی بر میزان خطر پذیری و موفقیت یک استارتاپ داشته باشد.

وجوه مشترک بین قرارداد سرمایه گذاری استارتاپ با سایر قراردادها چیست ؟

طرفین و موضوع قرارداد:

سوای بحث قراردادهای سرمایه گذاری در استارتاپ در هر قراردادی باید طرفین قرارداد با دقت مشخص شود.در قرارداد سرمایه گذاری در استارتاپ مانند هر قرارداد دیگری باید مشخصات طرفین قراداد مانند اطلاعات شناسایی،آدرس ها،سمت افرادی که قرارداد را امضا می نمایند به طور کامل و با دقت درج شود.

همچنین پیشنهاد می شود برای جلوگیری از اشتباه و مشکلات احتمالی،مدارک شناسایی امضا کنندگان از جمله کارت ملی یا شناسنامه و یا سند سمت،به رویت طرف مقابل برسد و در قرارداد ضمیمه شود. در بخش موضوع قرارداد میتوان به صورت کلی به نوع سرمایه گذاری اعم از سرمایه گذاری نقد و یا سرمایه گذاری غیر نقد اشاره نمود همچنین باید مراحل و شرایط سرمایه گذاری را در پیوست قرارداد تعیین نمود.

مدت قرارداد:

از دیگر مواردی که باید به طور دقیق مشخص شود مدت قرارداد است.این مهم میتواند در پیشگیری از اختلافات مربوط به مدت انجام کار موثر باشد و همچنین مبدأ محاسبه خسارات ناشی از تأخیر را مشخص نماید.لازم به ذکر است که می توان مدت قرارداد را در چندین مرحله معین برنامه ریزی نمود.

تعهدات طرفین:

موضوع دیگری که در انواع قرارداد ها حائز اهمیت می باشد بخش تعهدات طرفین است.در این قسمت باید تعهدات طرفین قرارداد مشخص شود.همچنین هرکدام از طرفین قرارداد می بایستی که مقدماتی را برای عقد قرارداد خود فراهم نمایند،که این بحث می تواند در بخش تعهدات طرفین و یا مقدمه قرارداد بیان شود.

خاتمه قرارداد و پیش‌ بینی های لازم جهت شرایط فسخ قرارداد

در این رابطه باید گفت که همیشه مسائل آن طور که افراد می خواهند پیش نمی رود و باید شما همواره در هنگام عقد قرارداد به روزهایی فکر کنید که ممکن است به هر دلیل قرارداد فسخ شود. به طور کل باید در این بخش شرایط فسخ و منحل شدن قرارداد با دقت تعیین شود، همچنین در مواردی که شرایط اضطراری، برای مدتی مانع از انجام کار می شود، می توان پس از مدت مشخصی برای طرفین قرارداد حق فسخ قرارداد را لحاظ نمود.

حل اختلافات و مراجع حل اختلاف

همانطور که در بخش قبلی نیز گفته شد هیچ قراردادی نمی تواند بدون مشکل و اختلاف باشد و شما باید به عنوان یک فردآینده نگر که قصد دارید یک سرمایه گذاری را روی یک استارتاپ انجام دهید و یا فردی که به عنوان صاحب ایده قرار است کسب و کار نوپایی را تأسیس نماید همواره همه جوانب را به طور دقیق بررسی نموده و پیش بینی های لازم و تصمیمات مناسب را اتخاذ نمایید.

در هر قراردادی یکی از مهم ترین مواردی که باید به آن پرداخت تعیین شرایط و مرجع حل اختلاف است.این مرجع می تواند با توافق هرکدام از طرفین داور و یا دادگاه باشد. پیشنهاد ما این است که در صورتی که قرار است از افرادی جهت داوری استفاده شود.

نام شخص یا اشخاصی که قرار است به عنوان داور در نظر گرفته شوند نیز در قرارداد ذکر گردد و همچنین پیشنهاد دیگر ما این است که پیش بینی شود در صورت عدم امکان داوری هر کدام از این افراد چه راه حل دیگری استفاده شود. همچنین در صورتی که طرفین بخواهند از مراجع قضایی برای حل مشکلات استفاده نمایند می تواند از همان ابتدا مرجع قضایی را نیز در قرارداد ذکر نمود.

نکات مهم در هنگام انعقاد قراردادهای سرمایه گذاری استارتاپ چیست ؟

همانطورکه گفته شد به دلیل ماهیت کسب و کارهای نوپا و استارتاپ ها یک سری نکات دیگر نیز وجود دارد که از جمله مهم ترین آن می توان به حفظ محرمانگی و حقوق مالکیت فکری اشاره نمود، توجه داشته باشید که تنها سرمایه یک کارآفرین ایده او می باشد،موضوع مالکیت فکری و ایده موضوع بسیار مهمی است که در تمام کشور های دنیا قوانینی برای حمایت از کارآفرینان و افراد صاحب ایده پیاده سازی شده است.

به طور کل طرفین قرارداد سرمایه گذاری استارتاپ باید پیش از بستن قرارداد شرایط کسب و کار و تجارت خود را برای انعقاد این قرارداد تعیین نمایند و به سوالاتی مهمی پاسخ دهند. به عنوان مثال آیا برای بسته شدن این قرارداد نیاز به توافق عده خاصی از سرمایه گذاران و یا شرکا می باشد یا خیر ؟ آیا سقف خاصی برای سرمایه گذاری از جانب سرمایه گذار و یا سرمایه پذیری از سوی کارآفرین وجود دارد ؟

در این قسمت ما سعی می کنیم تا به پاسخ این سوالات و نکات اساسی که می توان گفت به نوعی مختص قراردادهای سرمایه گذاری در استارتاپ می باشد، می پردازیم.

مبلغ قرارداد، شرایط قرارداد و نحوه سرمایه ‌گذاری:

سرمایه می تواند به صورت غیر نقدی و یا نقدی، منقول و یا غیر منقول باشد یا بر پایه سود باشد. اگر سرمایه گذاری به صورت نقدی صورت پذیرد باید دقیقاً مشخص شود که مقدار آن چقدر است و یا اگر سرمایه گذار قرار است سهام شرکت دیگری را به عنوان سرمایه، سرمایه گذاری نماید.

در وحله اول باید آن سهام ارزش گذاری شود. همچنین ممکن است سرمایه گذاری از نوع غیر نقدی باشد، به عنوان مثال تجهیزات و یا نیروی کار آن چه که در این جا حائز اهمیت است ارزش گذاری دقیق سرمایه ای است که قرار است وارد شرکت شود.

نکته قابل توجه دیگر این است که این سرمایه گذاری میتواند زمان بندی هم داشته باشد.منظور از زمان بندی این است که سرمایه گذار میتواند در فواصل معین و در فازهای گوناگون،سرمایه خود را وارد کسب و کار یا استارتاپ نماید.پیشنهاد این است که حتماً یک جدول زمان بندی در قرارداد و یا ضمیمه آن پیش بینی گردد.

دستاورد سرمایه ‌گذار

یکی دیگر از مهم ترین نکات دیگری که در قرارداد سرمایه گذاری باید مورد توجه قرار بگیرد این است که اساساً سرمایه گذار در این قرارداد چه دستاوردی خواهد داشت؟ آیا سرمایه گذار در ازای این سرمایه گذاری، مقدار مشخصی از سهام (ممتاز و یا عادی) را دریافت می کند؛یا بدون واگذاری سهام سود سرمایه گذاری او در فواصل زمانی مشخص به او واگذار می شود؟ که البته در قسمت های قبلی در بخش انواع قرادادهای سرمایه گذاری به طور خلاصه به این موضوع پرداختیم.از دیگر مسائلی که در قرارداد سرمایه گذاری استارتاپ باید ذکر شود امتیازات می باشد. این امتیازات می تواند شامل موارد زیر:

انتقال امتیازات: مانند مشارکت در حقوق مالکیت فکری و یا ...

تعیین امتیازات مشخص برای هر سهم واگذار داده شده به سرمایه گذار : مانند حق رأی بیشتر و کسب کرسی در هیئت مدیره.

باشد که از مزایایی هستند که می توان در ازای سرمایه گذاری دریافت نمود. همچنین به عنوان یک توصیه مفید پیشنهاد می شود که زمان سوددهی سرمایه و دریافت سود توسط سرمایه گذار و حتی نحوه دریافت را نیز در قرارداد مشخص نمایید.

حفظ محرمانگی و حقوق مالکیت فکری

همانطورکه پیش تر نیز اشاره نمودیم حفظ محرمانگی یکی از مسائل بسیار مهمی است که اهمیت آن در کسب و کارهای نوپا که اساس آنها تحقق یک ایده است بسیار مهم است. اهمیت اسرار تجاری بسیار زیاد است.

زیرا این اسرار می تواند شامل اطلاعاتی باشد که سبب برتری شرکت شما نسبت به سایر رقبا شود. از همین رو طرفین قرارداد سرمایه گذاری ممکن است که در جریان مذاکرات یا انعقاد قرارداد یا حتی پس آن به اطلاعات و اسناد محرمانه دست یابند که باید لزوم محرمانگی آن ها پیش بینی شود.

همچنین پیشنهاد می شود که این بند از قرارداد دارای مدت زمانی بیشتری نسبت به مدت زمان قرارداد باشد. التبه مبحث حفظ محرمانگی مبحث بسیار مهمی بوده و ما در این بخش قصد داریم کمی تخصصی تر به این موضوع بپردازیم.

اسرار تجاری چیست و شامل چه مواردی می باشد ؟

در تعریف می توان به گفت هر آن چیزی که ارزش اقتصادی مستقل برای یک شرکت دارد به عنوان یک راز تجاری تلقی می گردد.

این اسرار می تواند شامل موارد زیر باشد:

• روشها الگوها و فرمول‌ها و الگوریتیم ها
• اختراعاتی که هنوز به ثبت نرسیده
• تکنیک‌ های بازاریابی و استراتژی های منحصر به فرد شرکت
• تکنیک ها و روش های تولید
• اطلاعات مشتریان شرکت
• سورس برنامه‌ های نرم افزاری

که هر شرکت باید در حفظ این اطلاعات کوشا باشد و انتشار این اسرار موجب نابودی یک کسب و کار می شود.

قرارداد عدم افشای اطلاعات که به آن NDA نیز گفته می شود یک راه کار مناسب برای حفظ مالکیت فکری می باشد. کاربرد این قرارداد برای الزام افراد به حفظ اسرار و اطلاعات مهم کسب و کار می باشد. این قرارداد با نام دیگری نظیر پیمان منع افشای اطلاعات یا تعهد به منع افشای اطلاعات نیز شناخته می شود.

قرارداد منع افشای اطلاعات دارای ارکان کلیدی به قرار زیر می باشد:

-تعیین طرفین قرارداد و همچنین بحث یک طرفه یا دوطرفه بودن قرارداد

-تعیین اطلاعات محرمانه

-تعیین محدوده محرمانگی اطلاعات

-تعیین زمان برای حفظ اطلاعات

-موارد معافیت گیرنده اطلاعات

قرارداد منع افشای اطلاعات دارای ارکان کلیدی به قرار زیر می باشد:

تأثیر انحلال شرکت یا استارتاپ و تغییر سرمایه گذاران و سهام داران

یکی دیگر از نکاتی که در هنگام عقد قرارداد باید مورد توجه قرار گیرد تعیین تغییراتی است که ممکن است در شرکت یا ساختار استارتاپ رخ دهد، درواقع در قرار داد باید تعیین شود که هریک از این تغییرات می تواند چه تأثیری بر روی هر کدام از طرفین داشته باشد.

سوالاتی مانند اینکه آیا ترک سهامداران عمده (که تأثیر فراوانی روی تصمیمات سرمایه گذار برای عقد قرارداد سرمایه گذاری دارد) می تواند منجر به بازبینی ضروری یا انحلال قرار داد شود؟ و یا تأثیری که انحلال شرکت بر روی هر یک از طرفین قرارداد می گذارد چقدر است؟

منع رقابت و همکاری

این مبحث می تواند به نوعی زیرشاخه بحث حفظ مالکیت فکری نیز باشد چراکه به نوعی به حفظ اسرار تجاری نیز کمک می کند و از جمله مواردی است که شما باید به عنوان یک کارآفرین و صاحب ایده مورد توجه قرار دهید.

منع رقابت و همکاری از جمله مواردی است که می توان در قرارداد پیش بینی شود. باید در قرارداد لحاظ شود که طرفین قرارداد حق رقابت و یا مشارک و همکاری با شرکت ها و استارتاپ های رقیب را نداشته باشند. این منع می تواند به صورت منع سرمایه گذاری در کسب و کارهای مشابه و یا راه اندازی استارتاپ و یا شرکت جدید با موضوع مشابه شرکت سرمایه گذار یا سرمایه پذیر باشد.

با این کار می توان به نحوی از زیان تجاری شرکت جلوگیری نمود. لازم به ذکر است موضوع منع رقابت و همکاری می تواند در بند جداگانه ای در قرارداد تحت عنوان شرایط ورود سرمایه گذار جدید پیش بینی شود، ولی با این حال سرمایه گذار می تواند محدودیت هایی را برای ورود سرمایه گذاران جدید که به نوعی در شرایط رقابت سبب می شود را در قرارداد در نظر بگیرد.

تعیین نحوه صرف سرمایه

اینکه سرمایه موضوع قرارداد به چه نحو و در چه بخش هایی مصرف می شود موضوعی بسیار مهم است و باید در قرارداد به صورت شفاف ذکر شود. همچنین می توان این موضوع را در ضمیمه جداگانه ای تعیین نمود. در هر حال شفافیت در این امر می تواند اعتماد سرمایه گذار را جلب و او را برای سرمایه گذاری بیشتر ترغیب نماید و همچنین در نهایت سرمایه گذار با خیال آسوده تر سرمایه خود را به استارتاپ واگذار خواهد نمود.